MOXA TREATMENT AND MECHANISM
Dr. Caner Horzum1, Prof. Dr. Mehmet Tuğrul Cabıoğlu2
1 Serbest Hekim, Isparta, Türkiye
2 Medipol Üniversitesi, Ankara, Türkiye
Özet
Moksa tedavisi, çeşitli bozuklukları ve hastalıkları tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan, hastaya bir ısı-ateş uyarısı oluşturmak için özel yanıcı materyallerin yakılması veya akupunktur noktası veya etkilenen beden üzerine uygulamasını içeren bir Geleneksel Çin Tıbbı (TCM) tedavisi yöntemidir. Moksa genellikle akupunktur ile birlikte kullanılır. Moksa tedavisi esas olarak moksanın yanması ile üretilen ısıyı kullanır. Moksa, bireyin genel sağlığı üzerindeki olağanüstü iyileştirici etkileri ile ünlüdür. Tedavi, farklı şekillerde uygulanan kurutulmuş bitki materyallerinin cilt yüzeyine çok yakın genellikle akupunktur noktalarında yakılmasına dayanır. Burada oluşan ısı, akupunktur noktasına etki eder ve vücudun fiziksel işlevinin dengesinin sağlanabilmesi için ilgili meridyen aracılığıyla ilerler. Moksa ısısı, organların ve sistemlerin işlevini normalleştirerek insan sağlığını olumlu yönde etkiler, vücudun stabilitesini ve dengesini korumasına neden olan kan akışını ve Qi’yi olumlu şekilde uyarır. Amaç, Ying ve Yang dengesine ulaşmak için Qi akışını ısıtmak ve yoğunlaştırmaktır. Bu aynı zamanda duygusal durumda olumlu değişikliklere neden olur, ruh halini iyileştirir, günlük aktiviteleri ve çalışma kapasitesini arttırır. Etki, vücut tepkisine göre anında veya daha sonra gelir. Moksa mekanizmasının modern araştırma çalışmaları, esas olarak moksa ve yanma ürünlerinin termal etkileri, radyasyon etkileri ve farmakolojik etkileri ile ilgilidir. Deneysel sonuçlar, moksa termal uyarısının derinin hem sığ hem de derin dokularını etkilediğini ve moksanın sıcak-ısı etkilerinin sıcak reseptörler ve/veya polimodal reseptör ile yakın bir ilişkisi olduğunu göstermiştir. Bu makalenin amacı, tedavi planının bir parçası olarak moksa tedavisini ve etki mekanizmasını ortaya koymaktır.
Anahtar Kelimeler: Moksa Tedavisi, Alternatif Terapi, Akupunktur.
Abstract
Moxa therapy is a Traditional Chinese Medicine (TCM) treatment method commonly used to treat a variety of diseases, which involves burning specific flammable materials or applying them on the acupoint or the affected body to create a heat-fire stimulus to the patient. Moxa is often used in conjunction with acupuncture. Moxa treatment mainly uses the heat produced by the burning of moxa. Moksa is renowned for its extraordinary healing effects on an individual’s overall health. The treatment is based on burning dried plant materials applied in different ways, usually at acupuncture points very close to the skin surface. The heat generated here affects the acupuncture point and proceeds through the relevant meridian in order to balance the physical function of the body. Moxa heat positively affects human health by normalizing the function of organs and systems, positively stimulating blood flow and Qi, which causes the body to maintain its stability and balance. The aim is to warm and intensify the flow of Qi to achieve Ying and Yang balance. It also causes positive changes in emotional state, improves mood, increases daily activities and work capacity. The effect comes immediately or later, according to the body response. Modern research studies of the mechanism of action of moxa are mainly concerned with the thermal effects, radiation effects and pharmacological effects of moxa and its combustion products. Experimental results showed that thermal stimulation of moxa affects both shallow and deep tissues of the skin and that the hot-heat effects of moxa are closely related to hot receptors and/or polymodal receptor. The purpose of this article is to reveal moxa treatment and its mechanism of action as part of the treatment plan.
Keywords: Moxa Therapy, Alternative Therapy, Acupuncture.
Giriş
Moksa, hastaya bir sıcak-ateş uyarısı oluşturmak için özel yanıcı materyallerin yakılması veya akupunktur noktası veya etkilenen alan üzerine bir ilaç-kompresi veya ilaç- sıvaması uygulamasını kullanan bir tedavi yöntemidir. Moksa tedavisi ise, dolaylı veya dolaysız yolla akupunktur noktalarının yanan kuru Pelin otu (Artemisia Vulgaris) bitkisi tarafından uyarılmasıyla yapılan geleneksel Çin Tıbbı tedavi metodlarından biridir.1
Moksa, insan vücudundaki noktalara veya belirli yerlerine ısı uygulayarak hastalıkları tedavi eder ve önler. Bu ısı, akupunktur noktasına etki eder ve vücudun fiziksel işlevinin dengesinin ayarlanabilmesi için meridyenler aracılığıyla ilerletilir.2 Kullanılan materyal esas olarak bir koni veya çubuk şeklinde hazırlanmış “moksa yünü” dür. Yüzyıllar boyunca, klinik uygulamada yakı ve akupunktur birleştirilmiştir, bu nedenle genellikle Çin Tıbbında birlikte adlandırılırlar. Miraculous Pivot’un 73. bölümünde, akupunktur ile tedavi edilemeyen bir hastalığın, moksa ile tedavi edilebileceği belirtilmektedir. In Introduction to Medicine’da da, “Bir hastalık ilaca ve akupunktura yanıt vermediğinde, moksa önerilir” denilmektedir.3
Moksa bir tür dış tedavidir; meridyenleri tarayabilir, Qi ve kanı düzenleyebilir. 2500 yıldan fazla bir süredir hastalıkları önlemek ve tedavi etmek için kullanılmıştır. MÖ 581’de meydana gelen bir hastalık tartışmasını kaydeden Çin’deki Qin öncesi hanedanından Zuo zhuan, moksa ile ilgili en eski literatür olarak kabul edilir. Han hanedanının Mawangdui mezarında (yaklaşık MÖ 168) bulunan ipek kitaplar, Moksa Klasiği On Bir Ayak-El Meridyeni ve Elli İki Hastalık için Reçeteler, karmaşık hastalıkları tedavi etmek için moksa kullanımını belgelemişti. Huangdi’nin İç Canon’unda moksanın kökeninin, Su wen, Yi fa fang yi lun bölgesindeki kuzey Alp ulusunun yaşam alışkanlıkları ve hastalık özellikleriyle ilgili olduğu sonucuna varmıştır. Daha sonra Han hanedanından sonraki doktorlar, moksa konusunda teori ve pratikte önemli ilerlemeler kaydettiler ve moksayı olgun ve yaygın olarak kullanılan bir terapi olarak desteklediler.4
1. Moksa Etki Mekanizması Araştırmaları
Moksa ile ilgili modern araştırmalar geçen yüzyılın başlarında başladı, Japon bilim adamları moksa malzemelerinin fiziksel özelliklerini ve moksa uygulamasının kan basıncı ve bağırsak peristaltisi üzerindeki etkilerini 1912’de gözlemlemeye başladılar.5,6 Bu güne kadar, özellikle analjezik, bağışıklığı güçlendirme ve yaşlanmayı önleme alanlarında, neredeyse tüm ana fizyolojik sistemleri içeren, moksanın insan vücudu veya deney hayvanları üzerindeki etkilerine dair giderek daha fazla çalışma yapılmıştır. Aynı zamanda, esas olarak moksa ve yanma ürünlerinin termal etkileri, radyasyon etkileri ve farmakolojik etkileri ile ilgili olarak, moksa mekanizması üzerine araştırma çalışmaları da yavaş yavaş gelişmiştir.
Moksa vücut yüzeyindeki bitkisel materyalleri yakarak akupunktur noktalarına ısı uygulayan bir teknik olarak tanımlandığından, ısı, duman, koku ve şifalı bitkiler gibi faktörlerin moksanın çalışabileceği olası mekanizmalarda yer alması muhtemeldir.
1.1. Termal Etkiler
Moksa yanması sırasında üretilen ısı, iyi bir terapötik faktördür.7 Moksanın yanması ile cilt üzerindeki sıcaklık 130°C’ye yükselebilir ve cildin içindeki sıcaklık yaklaşık 56°C’dir, bu da moksa uyarısının yalnızca akupunktur noktasının yüzeyini etkilemekle kalmayıp tüm vücuda nüfuz ettiğini ve meridyen Qi’yi düzenlemek için etkilediğini gösterir. Moksa, lokal derinin sıcaklığını arttırır ve sıcaklık artışı ile hücre dışı sıvının pH’ı da artar. Bu pH artışı sadece moksa başlangıcında olur, moksa uzun süre verildiğinde veya kısa sürede tekrarlandığında pH biraz yükselir.8 30 dakikalık moksa uygulamasından sonra, lokal kan damarının geçirgenliği en fazladır. Moksa ısısıyla uyarılma, haşlanmadan farklıdır, bir tür fizyolojik inflamatuar yanıttır ve vücut dengesini koruma işlevi görür.9
Moksanın cilt üzerindeki etkileri, sıcaklık, kızarma, ağrı, kabarcıklar ve diğer cilt tahrişleri ve yanık fenomenleri olarak ortaya çıkabilir. Moksa, yanma noktasında vazokonstriksiyona neden olurken, nokta çevresinde vazodilatasyon yapabilir ve periferik arteriyel kan akışını ve mikrovasküler geçirgenliği artırabilir.10,11
Yanan moksa tarafından üretilen ısı, sinir fonksiyonlarını düzenlemek için C sinir lifi ve katekolamin sinir lifi aracılığıyla çeşitli sinir merkezlerine uyarı sinyalleri göndermek için lokal dokuların reseptörlerini doğrudan uyarmakla kalmaz, aynı zamanda lokal dokularda inflamasyona yol açar. Lokal kan damarı genişler, kan damarının geçirgenliği artar ve lokal dokular şişer, bu nedenle, beyaz kan hücreleri ve mast hücreleri biyoaktif maddeler vermek için efüze olur, kana giren ve vücudun her yerine ulaşan birçok fizyolojik etkiyi indükler. Moksanın yukarıda sayılan tüm etkileri, vücudun fonksiyonlarını değiştirip güçlendirir ve vücudun hastalıklara karşı direnme kabiliyetini arttırır.12
Moksa tedavisi sırasında salgılanan histamin ciltte vazodilatasyona yol açar. Artan permabilite sonucu mast hücresinde degranülasyon meydana gelir. Ortaya çıkan Substans P akupunktur ve moksa tedavisiyle açığa çıkan bir nörotransmitterdir. Bu nörotransmitterin, ağrı, spazm, anksiyete ve depresyon gibi nörolojik hastalıklarda rol oynadığı bilinmektedir.
Moksa işleminin bir başka termal etkisi, yerel dokularda ısı şoku proteinlerini (HSP’ler) indüklemektir. HSP’ler, diğer proteinlerin katlanması ve açılmasında yer alan işlevsel olarak ilişkili proteinlerin bir sınıfıdır. Endojen bir koruyucu mekanizma olarak, HSP’ler hücrelerde hipertermi ve diğer çevresel streslere yanıt olarak sentezlenebilir. Moksa ile indüklenen HSP’ler, etki mekanizmasının önemli bir faktörü olabilir.13
Moksa ısısının, sitokin üretimini kontrol eden Nükleer Faktör Kappa B’yi (NF-κB) inhibe ederek ve aynı anda nükleer faktör eritroid 2’yi (hücresel antioksidan cevabın regülasyonunda anahtar bir transkripsiyon faktörüdür ve bu yolak oksidatif stresi etkisizleştiren majör koruma mekanizması olarak tanımlanmaktadır) aktive ederek nöroinflamasyonu hafifletebileceği gösterilmiştir.14 Periferik nöropati dahil olmak üzere, her türlü ağrı ve inflamasyonun tedavisinde kullanılmasının nedeni de bu anti-inflamatuar etkidir.
1.2 Radyasyon Etkileri
Yanan moksa, görünür ışık ve kızılötesi (IR) radyasyon yayar; bu nedenle, ısı etkilerinin yanı sıra, ısıl olmayan radyasyon etkisi, moksa etkinliğinde önemli bir rol olabilir.
NIR (Yakın kızılötesi radyasyon), ışınlanmış cilt altındaki bağ dokusu, kan damarları, lenfatik damarlar ve sinirler tarafından emildikten sonra dokularda üretilen bazı aktif maddeleri indükleyebilir, kan dolaşımı ile vücudun diğer bölgelerine dağılabilir, metabolizmayı ve termojenezi geliştirebilir. NIR ayrıca ulaştığı organlarda hücrelerin metabolizmasına da enerji verebilir.15
Termal etkiler, elektromanyetik dalgaların etkisi altında üretilir; insan vücudu molekülleri IR’den enerjiyi emer ve ısıya dönüştürür ve bu nedenle kan dolaşımını teşvik eder ve hücre ve enzim aktivitelerini iyileştirir. Termal olmayan etki, elektromanyetik dalgalar ve organizmanın etkileşimi ile ilgilidir; daha karmaşıktır ve doğrusal olmayan özelliklere sahiptir. NIR’nin genellikle yakı işleminin biyolojik radyasyon etkisinde önemli bir rol oynadığına inanılmaktadır. NIR vücuda ışın verdiğinde, cilt tarafından yansıtılan ışık nispeten düşüktür, enerji cildin yaklaşık 10 mm derinliğine iletilebilir, dokulara ulaşabilir ve onlar tarafından emilebilir.16
Yanan moksa, 0,8-5,6 µm dalga boyunda kızılötesi ışın üretir; bu, moksa yanması sırasında üretilen radyan enerjinin yalnızca uzak kızılötesi değil, yakın kızılötesi olduğunu ve yakın kızılötesinin ana içerik olduğunu gösterir.17 Dalga tepesi 1,5 µm civarındadır ve bu tür yakın kızılötesi kısa dalga boyuna, yüksek enerjiye sahiptir ve bu nedenle doğrudan derin dokulara nüfuz edebilir ve kılcal ağ yoluyla geniş alanlara yayılabilir, bu nedenle vücut tarafından emilebilir. Yang’ın araştırmaları, yakının kızılötesi ışınının hücrelere metabolizma ve bağışıklık işlevleri için enerji sağlayabileceğini ve hastalıklı hücrelerin enerji aktivasyon enerjisi eksikliğini sağlayabileceğini göstermiştir.18
Wang ve arkadaşları; Hayvan ülseratif kolitini tedavi etmekiçin ST 25 akupunkturnoktasındamoksauyarımı yapıldığında, ST 25 akupunktur noktasında on dört dalga boyunda kızılötesi radyasyon yoğunluğunun normal ve model kontrol grupları arasında önemli ölçüde farklı olduğunu gösterdi. Bu bulgular, moksa tedavisinde biyofiziksel mekanizmaların rol oynayabileceğini düşündürmektedir.19
1.3 Farmakolojik Etkiler
Moksa, tutuşup için için yanan, kurutulmuş ve preslenmiş yabani bir pelindir. Moksa’nın bileşenleri karmaşıktır; 60’tan fazla türde bileşen tanımlanmıştır.20 Moksa’nın uçucu yağları arasında 1,8-Cineole, alkenler (alfa-thujene, pinen, sabinene, vb.), kafur, borneol ve küçük aldehitler, ketonlar, fenoller, alkanlar ve benzen serisi bileşikler bulunur. Moksa ayrıca tanenler, güçlü antioksidan aktiviteye sahip olan flavonoidler, steroller, polisakaritler, eser elementler ve diğer bileşenlere sahiptir.21
Moksa’nın uçucu yağ oranı %0.45–1.00 arasındadır. Hava yolu düz kasının genişlemesi, öksürüğün giderilmesi, balgam söktürücü etki ve güçlü bir antioksidan aktivite gibi çeşitli biyolojik aktivitelere sahiptir.22
Moksa’nın bir diğer yanma ürünü dumandır. Moksa dumanı çeşitli kompleks bileşenler içerir ve uçucu bileşenleri; amonyak, alkoller (etilen glikol, pentil butanol), alifatik hidrokarbonlar, aromatik hidrokarbonlar, terpen bileşikleri ve bunların oksitleridir.23
Moksa dumanının hava dezenfeksiyonunda ve antiviral ve antifungal olarak kullanılabilir olduğu ve ayrıca yara enfeksiyonları, vajinal kaşıntı, uterus prolapsusu, anal fistül ve yaygın siğillerin tedavisinde uygulamaları olduğu bildirilmiştir24 ve bazı çalışmalar moksa dumanının solunum yoluyla vücut üzerinde etki yapabileceğini göstermiştir.25
2. Sonuç
Moksa etkilerinin mekanizması hakkında, termal stimülasyon etkisi, spesifik olmayan otolog protein terapötikleri, spesifik olmayan stres tepkileri ve aromaterapi gibi birçok bakış açısı olmuştur. Genel olarak kabul edilen görüş, meridyen sisteminin kapsamlı etkiler üretmek için moksanın fiziksel ve kimyasal etkileri ile birleştiğidir. Akupunktur noktası reseptörleri üzerinde fiziksel ve kimyasal faktörler etki ettiğinde, sinyal, vücudun iç ortamını düzenlemek için sinir-endokrin-bağışıklık ağını ve dolaşım sistemini ayarlayarak, entegre edildikten sonra periferik yollardan ve çıkışlardan hastalıkları önleme ve iyileştirme etkilerini elde etmek için merkezi sinir sistemine girer.26 Moksa tedavisi, hastaların fizyolojik durumunu koruyabilir ve sinir ve endokrin sistemleri yoluyla bağışıklık fonksiyonlarını düzenleyebilir. Bu özel ısıya (moksa) maruz kalmak, sistem veya organın aktivitesini artırarak tonik, ısınma etkisi verir. Aynı etki, güç, neşe, canlandırıcı, korkuyu ve yorgunluğu ortadan kaldıran bir dalgalanma gibi ruh üzerinde de elde edilir. Etki bazen hemen işlem sırasında veya organizmanın reaktivitesine göre bir süre sonra da ortaya çıkabilir.27 Moksa, akupunktur noktalarına nüfuz ederek, Qi enerjisini, kendi kendine iyileştirmek ve aktive etmek için uygun bir yöntem olarak görülebilir.
Kaynakça
- Bai X. H. (2014). Zhongguo zhen jiu = Chinese acupuncture & moxibustion, 34(11), 1141–1143 ↩︎
- Ganglin Y., Zhenghua L. Advanced Modern Chinese Acupuncture Therapy, 2000, First Edition, Beijing, China. 229-233 ↩︎
- Cheng X. Chinese Acupuncture and Moxibustion, 2016, Foreign Languages Press, Beijing, China. 361-369 ↩︎
- Hongyong D., Xueyong S. ‘’The Mechanism of Moxibustion: Ancient Theory and Modern Research’’. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, vol. 2013, 7 pages ↩︎
- H. Shao, “Clinical practice and moxibustion mechanism research,” Shanghai Journal of Traditional Chinese Medicine, no. 3, s. 41-43, 1980. ↩︎
- Z.-H. Zhou ve Y.-Q. Yuan, “Japan moxibustion methods research,” Chinese Acupuncture and Moxibustion, vol. 28, no. 1, s. 65–67, 2008. ↩︎
- Zhong L. Mechanism of Traditional Moxibustion. Chinese Journal of Basic Medicine of Traditional Chinese Medicine, 1999, 5(6): 46-47. ↩︎
- Translated by ZHAO Ji-ping. Effects of Acupuncture Stimulation on the Local Part: III. Observed with PH Determining Instrument and Temperature Transducer. Section of Traditional Chinese Medicine of Oversea Medicine, 1992, 14(5): 55. ↩︎
- Translated by LIU Ping-rong. Effects of MoxibustionTherapy on Body’s Recovery Ability. Section of TraditionalChinese Medicine of Oversea Medicine, 1989, 11(5): 41. ↩︎
- M. Okazaki, S. Aizawa, M. Yamauchi, and K. Oguchi, “Effects of single moxibustion on cutaneous blood vessel and microvascular permeability in mice,” American Journal of Chinese Medicine, vol. 18, no. 3-4, pp. 121–130, 1990. ↩︎
- T. Seki, S. Takayama, M. Watanabe et al., “Changes of blood flow volume in the superior mesenteric artery and brachial artery with abdominal thermal stimulation,” Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, vol. 2011, Article ID 214089, 10 pages, 2011. ↩︎
- Zhang, Jf., Wu, Yc. Modern progress of mechanism of moxibustion therapy. J. Acupunct. Tuina. Sci. 4, 257–260 (2006). https://doi. org/10.1007/s11726-005-0257-1 ↩︎
- K. Kobayashi, “Induction of heat-shock protein (hsp) by moxibustion,” The American Journal of Chinese Medicine, vol. 23, no.3-4, pp. 327–330, 1995. ↩︎
- Li J, Hu X, Liang F, Liu J, Zhou H, et al. (2019) Therapeutic effects of moxibustion simultaneously targeting Nrf2 and NF-κB in diabetic peripheral neuropathy. Appl Biochem Biotechnol 189: 1167–1182 ↩︎
- H. Yang and T. Liu, “Preliminary study on biophysics mechanisms of moxibustion therapy,” Chinese Acupuncture and Moxibustion, no. 10, pp. 17–18, 1996 (Chinese). ↩︎
- A. Chiba, H. Nakanishi, and S. Chichibu, “Thermal and antiradical properties of indirect moxibustion,” American Journal of Chinese Medicine, vol. 25, no. 3-4, pp. 281–287, 1997 ↩︎
- TANG Zhao-liang, SONG Xiao-ge, HOU Zheng- ming, et al. Experimental Study of Moxibustion Therapy on Anti-inflammation Effects. Chinese Acupuncture and Moxibustio, 1997, 17(4): 233-235. ↩︎
- YANG Hua-yuan. Primary Study of Biophysical Mechanism Moxibustion Therapy. Chinese Acupuncture and Moxibustion, 1996, 16(10):17-18. ↩︎
- X. Wang, S. Zhou, W. Yao et al., “Effects of moxibustion stimulation on the intensity of infrared radiation of tianshu (ST25) acupoints in rats with ulcerative colitis,” Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, vol. 2012, Article ID 704584, 2012. ↩︎
- S. Hai, Chinese Herbal Medicine, Shanghai Science and Technology Press, 1999, (Chinese). ↩︎
- K. Kobayashi, “Organic components of moxa,” American Journal of Chinese Medicine, vol. 16, no. 3-4, pp. 179–185, 1988 ↩︎
- Q. Xie, R. Bian, Q. Yang et al., “Studies on the respiratory pharmacology of essential oil extracted from Artemisia argyiI, Bronchodilating, antitussive and expectorant effects,” Chinese Journal of Modern Applied Pharmacy, vol. 16, no. 4, pp. 16–19, 1999 (Chinese). ↩︎
- R. Ji, B. Zhao, M. Yu et al., “Qualitative analysis on components of moxa combustion products by solid-phase microextractiongas chromatography-mass spectrography,” Journal of Beijing University of Traditional Chinese Medicine, vol. 34, no. 9, pp. 632–636, 2011 (Chinese). ↩︎
- H. Cao, W. Wei, J. Gu et al., “The Progress of Moxa smoke clinical research,” Henan Traditional Chinese Medicine, vol. 31, no. 2, pp. 207–209, 2011 (Chinese). ↩︎
- L. Zhong, “Primary study of mechanism of traditional moxibustion,” Chinese Journal of Basic Medicine in Traditional Chinese Medicine, vol. 5, no. 6, pp. 46–47, 1999 (Chinese). ↩︎
- H. Chen, “Thinking about the law and the mechanisms of acupuncture regulation,” Shanghai Journal of Acupuncture and Moxibustion, vol. 11, no. 1, p. 39, 1992 (Chinese). ↩︎
- Grozdeva, D., Shankulova, M., Ismaylova, A., & Alieva, B. (2018, December). Moxa therapy-an alternative treatment method. In Varna Medical Forum (Vol. 7, pp. 311-315). ↩︎